Năm 1951, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập Trường Khoa học Cơ bản (tại Chiến khu Việt Bắc), là một trong những trường tiền thân của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội sau này.

Năm 1956, tròn 50 năm từ Đại học Đông Dương, theo Quyết định số 2183/TC ngày 04 tháng 6 năm 1956 của Chính phủ, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội được thành lập (cùng với Trường Đại học Sư phạm Hà Nội). Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội đã trở thành trường đại học khoa học cơ bản (khoa học tự nhiên và khoa học xã hội-nhân văn) đầu tiên ở miền Bắc sau hòa bình lập lại, trực tiếp kế thừa truyền thống và cơ sở vật chất, kỹ thuật của Đại học Đông Dương (1906), Trường Đại học Quốc gia Việt Nam (1945) và Trường Khoa học Cơ bản (1951)[1].